05-03-2023
In een circulaire economie worden spullen die nu nog als afval worden gezien, hergebruikt. Zo hebben we minder of geen nieuwe grondstoffen uit de aarde nodig. Daarom wil het kabinet dat de economie in 2050 volledig circulair is. Het Nationale Programma Circulaire Economie (NPCE) bevat maatregelen om de komende jaren zuiniger om te gaan met grondstoffen – maatregelen die onder andere gericht zijn op de maakindustrie. Welke agenda heeft de Rijksoverheid voor deze sector?
Alvast een heads up voordat u verder leest: er bestaat subsidieregeling voor groepen ondernemers die samen de circulaire transitie aangaan!
Het toekomstbeeld: de jaren 2050 en 2030
Het toekomstbeeld is dat de maakindustrie in 2050 nog steeds een belangrijke basis is voor een veerkrachtige economie. Door mee te ontwikkelen richting een circulaire economie, draagt de maakindustrie bij aan economisch, sociaal en ecologisch waardebehoud.
Om te komen tot dit toekomstbeeld, zet het kabinet in op de volgende doelen:
- het vergroten van de leveringszekerheid van materialen, componenten en producten
- het verlagen van de milieudruk van de producten uit de maakindustrie
- waardecreatie en waardebehoud
Hiertoe heeft het kabinet in het NPCE concrete prestaties, lopend tot 2030, geformuleerd op het gebied van vier ‘productgroepen’: capital equipment, klimaatinstallaties, windparken en zon-PV-systemen. Hieronder volgt een samenvatting van de prestaties, waarbij we wat uitgebreider stilstaan bij de productgroepen capital equipment en klimaatinstallaties – deze zijn het meest relevant voor de deelnemers van Stichting Adviescentrum Metaal.
Capital equipment
De productgroep capital equipment omvat de productie van werktuigen, machines en apparaten voor verschillende eindmarkten en is gericht op de volle breedte van de maakindustrie.
De circulariteitsdoelen hangen samen met de belangrijkste ontwikkelingen in de maakindustrie:
- Reduceren van materiaalinzet door introductie van nieuwe procestechnologie
- Eisen ten aanzien van goede repareerbaarheid en langdurige beschikbaarheid van onderdelen
- Toename van modulariteit van capital equipment voor levensduurverlenging en digitale vernieuwing
- In 2030 een minimale inzet van gerecyclede kritieke materialen/onderdelen
Hiervoor zijn de volgende concrete prestaties geformuleerd in het NPCE:
Capital equipment als prioritair thema benoemd krijgen in de nieuwe Ecodesign-richtlijn
Het streven is een gelijk speelveld en een circulaire groeimarkt op Europees niveau. Dit maakt circulaire businessmodellen versneld rendabel en maakt onze circulariteitsdoelen haalbaar.
100 procent traceerbaarheid van materialen in waardeketens in 2030
De Rijksoverheid wil de Grondstoffenscanner als zelfevaluatietool blijven aanbieden én inzetten op de ontwikkeling en introductie van circulaire paspoorten in de maakindustrie. Transparantie in de keten is namelijk nodig om duurzame circulaire businessmodellen mogelijk te maken.
In 2030 heeft een relevant aandeel in de maakindustrie circulaire innovaties in de bedrijfsvoering geïmplementeerd via digitalisering
Bedrijven worden vanuit Europa ondersteund bij de digitalisering waarin ook steeds meer aandacht komt voor ‘groen’ en circulariteit. Vragen die ontstaan op het gebied van bijvoorbeeld nieuwe procestechnologie, slim onderhoud, servitization (de behoefte van de klant centraal en niet het product) en het sluiten van de keten, vormen de basis voor specifieke technische en sociale ondersteuning.
Inkoop circulaire capital equipment opschalen en versnellen
Een circulair inkoopbeleid is een belangrijk instrument voor vooral grote producerende bedrijven en hun toeleveranciers om circulaire businessmodellen in de ketens van de maakindustrie te versnellen. Dit wordt al gestimuleerd door tools als de quick scan circulaire businessmodellen en de zelfevaluatie-tool voor toeleveranciers.
Er is een meetmethode voor circulariteit en de impact op duurzaamheid en klimaatdoelen
Er wordt ingezet op het ontwikkelen van een Milieu Kosten Indicator/Milieu Prestatie Machines. In deze methodiek en bijbehorende database(s) wordt een zogeheten schillenmodel gehanteerd van elementen met zowel een lange levensduur als korte levensduur. Deze schillenaanpak is ook toepasbaar op verschillende machines in de maakindustrie.
In 2030 een relevant aandeel in de maakindustrie plannen opgesteld om tot meer circulaire bedrijfsvoering te komen
Verschillende (te ontwikkelen) tools moeten bedrijven hierbij helpen. Onder andere CIRCO Design Tracks moeten ervoor zorgen dat er circulaire businesscases komen. Daarnaast is de opvolging een belangrijke stap om tot daadwerkelijke circulaire businessmodellen te komen. Er zijn verschillende subsidiemogelijkheden voor ketenprojecten die hierbij ingezet kunnen worden.
In 2030 is 50 procent van de partijen in de maakindustrie betrokken bij circulaire activiteiten
Deze doelstelling wordt idealiter opgepakt in de regioaanpak van het NPCE. Onderdeel van deze regioaanpak is een nationaal gedragen doelgroepenaanpak.
Klimaatinstallaties
De scope van deze productgroep omvat de opwekking, distributie en afgifte van warmte en koude in gebouwen inclusief de aansturing daarvan. Voor circulaire klimaatinstallaties is het noodzakelijk dat het ontwerp, de productie en het gebruiksperspectief bij elkaar gebracht worden. Deze productgroep is dan ook een gezamenlijke inspanning van het transitieteam Maakindustrie en het transitieteam Bouw.
Binnen deze productgroep wordt op de volgende circulariteitsdoelen ingezet:
- In 2030 is de functionele levensduur van klimaatsystemen met 50 procent toegenomen ten opzichte van 2016.
- In 2030 wordt 100 procent van de componenten en toestellen hoogwaardig gerecycled of hergebruikt na einde leven.
Hiervoor zijn de volgende concrete prestaties geformuleerd in het NPCE:
Circulaire klimaatinstallaties als prioritair thema benoemd krijgen in de nieuwe Ecodesign-richtlijn
De Ecodesign-richtlijn wordt op de komende twee jaar uitgebreid en verbreed. Nederland spant zich in om klimaatinstallaties in het Ecodesign-werkprogramma van de Europese Commissie op te laten nemen, zodat de circulariteitseisen aan klimaatinstallaties ambitieus en up to date zijn.
Economische prikkels in de hele keten zijn gericht op circulaire strategieën
Verkend wordt of het opbouwen van financiële data ten aanzien van recycling- en hergebruikwaarde installaties een plek kan krijgen in de huidige productenverantwoordelijkheid. Dit geldt ook voor experimenteerruimte voor een andere verrekensystematiek. Daarnaast willen het kabinet verkennen of een minimum levensduur haalbaar is via lange fabrieksgaranties en een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid met milieuprestatiedoelen.
Lastig terugwinbare materialen of economisch weinig interessante stromen een tweede leven geven
Belangrijke onderwerpen binnen de kennis en innovatie-agenda zijn onder andere modulariteit, het terugwinbaar maken van kritieke materialen en economisch weinig interessante stromen een tweede leven geven. Wel wordt erop gelet dat de middelen geen doelen op zich worden.
100 procent traceerbaarheid van materialen in waardeketens in 2030
Het kabinet gaat aan de slag met productpaspoorten in de maakindustrie – voor de productgroep klimaatinstallaties word aangesloten op de ontwikkeling van gebouwpaspoorten.
Uniforme prestatie-indicatoren, garanties op systeemniveau en standaarden voor gebruiksinformatie op component- en toestelniveau
Naast de bestaande milieuprestatie-indicatoren op installatieniveau moeten er óók prestatie-indicatoren op systeemniveau komen. Daarnaast moeten de energetische prestatie en de milieuprestatie geïntegreerd worden beschouwd, in het kader van circulair beleid. Tot slot moeten er prestatie-indicatoren voor energierenovaties opgesteld worden.
Circulaire inkoopvoorwaarden op basis van systeemprestaties en levensduurkosten
Prestatiecontracten kunnen effectief zijn in het realiseren van circulaire en energie-efficiënte systemen. In (gesubsidieerde) pilots wil de overheid de markt ervaring laten opdoen in het toepassen van prestatiecontracten op installaties zoals warmte en ventilatie.
Ontwerp, productie en gebruiksperspectief bij elkaar brengen via transitieteams Maakindustrie én Bouw
Het integraal verlagen van de milieu-impact vraagt om een integrale benadering. Vanuit de transitieteams Maakindustrie en Bouw moet er een kennisplatform komen voor installatiebedrijven, brancheorganisaties, financiële instellingen en kennisinstellingen. Dit platform kan zorgen voor praktische ondersteuning bij circulariteitsvraagstukken en het verbinden van mogelijke samenwerkingspartners.
Circulaire windparken en zon-PV-systemen
Circulaire windparken en zon-PV-systemen zijn net als klimaatinstallaties meer specifieke productgroepen vergeleken met de brede productgroep capital equipment.
De circulariteitsdoelen van de productgroep windparken hangen samen met de belangrijkste ontwikkelingen in de maakindustrie en met dat internationale karakter van de windsector. Deze doelen zijn:
- 100 procent secundair gebruik van windturbine-materialen in 2050.
- Verplichte toepassing van gerecyclede materialen in een windturbine.
- Verminderen virgin materialen.
De panelen, maar ook de omvormers, aansturing, constructie en bekabeling horen bij de markt voor circulaire zon-PV-systemen. Daarnaast is ook onderhoud en verwerking aan het einde van de levensduur onderdeel van dit ecosysteem.
Binnen deze productgroep wordt op de volgende circulariteitsdoelen ingezet:
- Economische levensduurverlenging en hergebruik van panelen en componenten
- Hoogwaardige circulaire verwerking van vrijkomende zon-PV-panelen
- Zonnepanelen zijn vrij van toxische stoffen beschikbaar
Focus van concrete acties
Voor windparken en zon-PV-systemen zijn de concrete prestaties in het NPCE gericht op:
- Een gelijk speelveld en een circulaire groeimarkt op Europees niveau.
- Inzetten op innovatie en samenhangend onderzoek
- Het ontwikkelen van het organiserend vermogen als het gaat om duurzaamheid en circulariteit, zoals hoogwaardige inzameling én verwerking van onderdelen.
- Het starten met circulaire productpaspoorten.
- Een meetmethode introduceren voor het bepalen van de milieu-impact van waardevolle ‘R-strategieën’ (reparatie, slim onderhoud, het delen van bedrijfsmiddelen, …).
- Harmonisatie van het (internationale) beleid, toewerken naar een marktvisie en een (circulaire) inkoopstrategie
Subsidieregeling mkb-ondernemers
Op basis van de samenvatting hierboven heeft u een indruk gekregen welke agenda de Rijksoverheid heeft voor de maakindustrie. Wilt u hierop inspelen en samen met andere ondernemers een product, proces of dienst circulair ontwerpen, produceren of organiseren? En wilt u daarvoor hulp van een ervaren procesbegeleider? De subsidie Circulaire ketenprojecten kan u daarbij ondersteunen. De subsidie is er vooral voor mkb-ondernemers. Per project mag ook een grote onderneming meedoen.
De praktische informatie over de subsidie Circulaire ketenprojecten op een rij:
- Startdatum 23 maart 2023
- Einddatum 29 september 2023
- Totaal budget: € 4.000.000
Meer weten of hulp nodig?
Meer lezen? Bekijk hier Nationaal Programma Circulaire Economie 2023 – 2030. En wilt u stappen zetten in het verkennen van uw mogelijkheden in de circulaire economie? We sparren graag met u om te kijken hoe we uw organisatie verder kunnen helpen. Ook kunnen we uw ideeën toetsen en u helpen het project vorm te geven. Neem gerust contact met ons op.